جنگ بستری برای روایت دراماتیک است

هشت سال دفاع مقدس؛ جنگی تحمیلی بود که در سایه رشادت‌ها و دلاورمردی‌های رزمندگان ایرانی به یک حماسه ملی بدل شد؛ حماسه‌ای که سراسر درس اخلاق و ارزش‌ بود. ما در این هشت سال هزینه زیادی دادیم تا بتوانیم از خاک و کیان میهن عزیزمان دفاع و آن را در مقابل تجاوز دشمن بعثی محافظت کنیم.

 

اینک بیش از 40 سال از آن روزهای سخت می‌گذرد، روزهایی که زن و مرد، پیر و جوان، کوچک و بزرگ پابه‌پای هم با همدلی و اتحاد در خاکریزهای عشق در مقابل تیرباران خشم و نفرت ایستادند؛ ما عباس بابایی‌ها، مهدی باکری‌ها، چمران‌ها و... را دادیم تا توانستیم خاکمان را با سرافرازی از دشمن پس بگیریم. همه ما خوب می‌دانیم که پرداختن به مقوله‌ای چون جنگ بسیار تلخ و گزنده است، پس باید زبانی برای آن بیابیم که لطیف، خلاق و گویا باشد و «هنر» مناسب‌ترین ابزار یا زبان برای روایت یا به نمایش کشیدن آن است.

 

هرچند از همان آغاز تا کنون آثار زیادی در قالب تئاتر، سینما، موسیقی، فیلم مستند، عکس و ... با موضوع هشت سال دفاع مقدس تولید و عرضه شده اما باید اعتراف کرد که برخی از این آثار نتوانسته‌اند، از عهده رسالت سنگین خود برآیند، چراکه هشت سال دفاع مقدس سراپرده‌ای از معرفت، از خود‌گذشتگی، ایثار و گذشت، همدلی، همبستگی و اخلاق بود و آنها صرفا راوی جنگ بودند و انسانیت و نوع‌دوستی که در زوایای آن پنهان شده بود، کمتر نمایش داده شده است؛ آری انسانیتی که در نهایت ظرافت در تقابل حق و باطل بارها و بارها خود را نشان داد. چقدر پرداختن دوباره آن نیاز جامعه امروز است که سخت بی‌باور شده و روزبه روز از ارزش‌های انسانی در حال دور شدن است. 

 

ما باید اعتراف کنیم نتوانستیم سیمای حقیقی یا دست‌کم پرتره‌ای قابل لمس از روزهای جنگ تحمیلی را برای نسل امروز روایت کنیم. روزهای سخت شهرهای جنگ‌زده‌ای چون خرمشهر، آبادان، خارگ و... را نتوانستیم آن گونه که باید به تصویر بکشیم؛ شهرهایی که هنوز روی آبادانی به خویش ندیده‌اند. با این اوصاف، پی می‌بریم تنها آثاری توانسته‌اند زبان گویای هشت سال دفاع مقدس باشند که یا سازندگان آن خود رنج جنگ را به جان خریده‌اند یا از دید و زبان راویانی جنگ‌زده اثرشان را آفریده‌اند.

 

سیدرضا صافی یکی از کارگردانان مطرح کشور در حوزه سینما، عکاسی و مستندسازی است. وی متولد 1351 در خرمشهر است و از جمله هنرمندانی است که جنگ را در سن نوجوانی از نزدیک درک و لمس کرده است. این کارگردان سال‌هاست که ساکن بوشهر است اما دوری او از زادگاهش موجب فراموشی روزهای سخت جنگ نشده. صافی با استفاده از تجربه و هنرش دست به خلق آثار فاخر و ارزشمندی در عرصه‌های مختلف از جمله دفاع مقدس زده است و در کارنامه هنری خود ساخت و تولید فیلم‌های سینمای چون «بالابان» (با کیفیت الف)، «پینوکیو، عامو سردار و رئیسعلی»، فیلم مستند «پنج نفر» و کارگردانی ده‌ها فیلم کوتاه و بلند داستانی را ثبت و ضبط کرده است.

 

وی افزون بر داوری جشنواره‌های معتبر فیلم و عکاسی، بیش از 70 عنوان برتر و برگزیده را از جشنواره‌های معتبر ملی و بین‌المللی نظیر دیپلم افتخار جشنواره بین‌المللی اِبِنسی (Ebensee) اتریش، دیپلم افتخار جشنواره فیلمهای پلیسیِ مسکــو (دیتکیتوفِست)، روسیه، تندیس زرین جشنواره بین‌المللی فیلم رشد (سال‌های 1385 و ) و... .کسب کرده است.

 

 صافی همچنین حضور در جشنواره‌های جیفونی ایتالیا (Giffoni Film Festival) در سال 1992 با فیلم کوتاه «آب»، حضور با فیلم سینمایی «بالابان» به‌عنوان تنها نماینده تولیدات تلویزیون ایران در سال 2011 در جشنواره بین‌المللی آسیاپاسیفیک (Asia-Pacific Film Festival) ، حضور با دو فیلم کوتاه در فستیوال سیلوروِیو کانادا (SILVER WAVE) و استارز دِنـور (STARZ DENVER) ایالات متحده امریکا در سال 2013 و... را نیز تجربه کرده است. 

 

ساخته‌های این کارگردان سینما بارها و بارها از شبکه‌های سراسری و فرامرزی جام‌جم پخش شده است. این روزها هم شاهد پخش فیلم مستند «5 نفر» سیدرضا صافی از شبکه مستند سیما هستیم که پخش آن از 14 تیرماه آغاز شده و قسمت‌های بعدی آن هم هر هفته روزهای پنجشنبه ساعت 10:30 از همین شبکه پخش خواهد شد.

 

کارگردان فیلم مستند «5 نفر» در خصوص موضوع این مجموعه مستند به بامداد جنوب گفت: موضوع مشترک این مجموعه مستند در واقع برش کوتاه و کوچکی از عملیات فتح‌المبین است که در منطقه زعن در حوالی شهر شوش تعداد زیادی از رزمندگان بوشهری را در ساعات اولیه سال نوی شمسی (۱۳۶۱) به آغوش شهادت می‌کشاند. اپیزود اول آن «سیروس» نام دارد و برشی از زندگی جانباز سرافراز سیروس غریبی است.

 

اپیزود دوم «راننده مینی‌بوس سرخ» روایتی از زندگی شهید عبدالرضا محمدی‌باغملائی است. اپیزود سوم «آسیه» نگاهی دارد به زندگی شهید باقر میگلی‌نژاد به روایت همسرش آسيه. اپیزود چهارم «دلو» روایتی از زندگی شهید خداخواست شکریان است و اپیزود پنجم«۸ سال و ۵ ماه و ۲۶روز» نگاهی است به ایام اسارت آزاده سرافراز باقر رنجبر بوشهری به روایت مادری تنها.

 

سیدرضا صافی در پاسخ به این پرسش که چطور شد به فکر تهیه فیلم مستند «پنج نفر» افتادید، توضیح داد: دغدغه دفاع مقدس همیشه یکی از دل مشغولی‌های من در حوزه کار سینما و تلویزیون بوده است. نکته دیگر این‌که خودم کم‌وبیش این فضا را در سنین نوجوانی در جبهه تجربه کردم و بعدها با آدم‌های آن فضا حشر و نشر داشتم. طبیعتا یکی از نوستالژی‌های همیشگی من فضای جبهه و جنگ و دفاع مقدس بوده و هست.

 

وی همچنین در پاسخ به این سوال مبنی بر این‌که به‌نظر شما تولید آثار فاخر این چنینی چقدر می‌تواند نسل امروز با روزهای سخت جنگ و رشادت‌های رزمندگان و شهدای ما آشنا کند، گفت: الان که بیش از هفتاد سال از جنگ جهانی دوم می‌گذرد، همچنان در سطح جهان فیلم‌هایی با این موضوع تهیه و تولید می‌شود. بنابراین چه دلیلی وجود دارد که فکر کنیم، جنگ هشت ساله معاصر ما یک موضوع کهنه و به درد نخور است؟ اصولا قالب جنگ بستر بسیار مناسبی برای شکل‌گیری روایت دراماتیک است. چنین بستری همیشه می‌تواند برای هر فیلمسازی وسوسه‌کننده باشد؛ علاوه بر آن از نظر تاریخی و حتی جامعه‌شناسی، جنگ‌ها بزنگاه‌های به‌شدت مهم و حساسی هستند که هر تحلیلگر سیاسی، اجتماعی و تاریخی می‌تواند دغدغه‌ها و علاقه‌مندی‌های خودش را در آن جست‌وجو کند.

 

کارگردان فیلم سینمایی «بالابان» در ادامه با بیان این‌که مجموعه مستند «5 نفر»، سال گذشته از میان ۳۰۰ اثر تولید شده تلویزیونی گروه شاهد در سراسر کشور، عنوان بهترین اثر و مجموعه برتر را از آن خود کرد، افزود: نگاه ما در تهیه این سریال مستند، بیشتر معطوف به وجوه انسانی و شخصیتی رزمندگان بوده است. تلاش کردیم تا در روایت‌ها خیلی بیش از این‌که توجه‌مان معطوف به روایتگری بخش نظامی و عملیاتی ماجرا باشد، بیشتر بر کنکاش در زندگی خصوصی رزمندگان و بررسی وجوه شخصیت‌شناسی آنها حساسیت و دقت داشتیم.

 

صافی در پایان در پاسخ به این پرسش که چطور شد که علاقه‌مند به تولید اثر در حوزه دفاع مقدس جذب شدید؟ آیا رسالت هنری شما ایجاب می‌کرد که دین خود را به آن روزهای سخت ادا کنید، تصریح کرد: سیدرضا صافی تا زنده است خود را مدیون رزمندگان و شهدا می‌داند نه فقط از آن نظر که اینها حافظان آب و خاک و عزت کشور بوده‌اند، بلکه از این حيث که بهترین و پاک‌ترین دوستانش را در میان این قشر یافته است. طبیعتا چنین خاستگاهی، سنگینی بار بیان آن را هم بر دوشم نهاده است! باری که تا زنده‌ام سنگینی آن را با سختی اما لذت به دوش خواهم کشید.

 

یادآوری می‌شود، در فیلم مستند «5 نفر» که به تهیه‌کنندگی سیدرضا صافی و با همکاری اداره‌کل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان بوشهر تولید شده است، امیرحسین میگلی‌نژاد، مریم شهریاری، ایمان زنده‌بودی، عرفان هاشمی، امیرحسین ابراهیمی، عباس جوزاک، سعید مهرآزما، فاطمه پورحمزاوی، محمدرضا مصیبی، مالک حاجیدانی و...  به ایفای نقش پرداخته‌اند.

 

دیگر عوامل این مستند عبارتند از: سیدرضا صافی (پژوهشگر، نویسنده و کارگردان، محراب مهدیزاده‌دوانی (مشاور طرح، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز)، منوچهر والی زاده و خسرو شمشیرگران (گویندگان)، حمیدرضا آشتیان‌پور (سرپرست گویندگان)، عباس آقاخانی (تصویربردار و صدابردار)، میثم دره‌شوری (تدوین، صداگذاری و جلوه‌های ویژه بصری)، عابدین رمضانی، اردشیر تُرکزاده (عکاس و فیلمبردار پشت صحنه)، گلناز نِیسَنی (طراح صحنه و لباس و طراح چهره)، مریم رنجبر (بازیگردان)، سعیده کلانی (منشی صحنه)، لیلا فلاحی (مدیر تولید)، اکبر ابراهیمی، مهدی امانی (آهنگسازان)، سیدمحسن موسوی(ناظر تولید)، سودابه زیارتی (روابط عمومی) و شرکت سینمایی «آوین فیلم» (مجری طرح). همچنین قابل ذکر است که فیلم مستند «5 نفر» قرار است همزمان با هفته دفاع مقدس از یکی از شبکه های سراسری پخش شود.