دنیای عاشقانه فیلم کوتاه را دوست دارم

داریوش غریب‎زاده، هنرمند و فیلمساز باتجربه و مطرح بوشهری و یکی از موفق‎ترین هنرمندانی است که در حوزه فیلم کوتاه فعالیت می‎کند. او گاهی دریا را روایت می‎‎کند و گاهی معلمی متعهد و عاشق (عبدالمحمد شعرانی) که کوچک‎ترین مدرسه دنیا را در گوشه‎ای از جنوب استان بوشهر به جهان معرفی کرد. غریب‎زاده در طول چهار دهه فعالیت هنری خود موفق شده کارنامه پرباری را خلق کند؛ در کارنامه این فیلمساز، عکاس و مدرس سینما، داوری چندین جشنواره ملی و بین‌المللی، مشاور فیلمنامه و کارگردانی فیلم‌های کوتاه، مستند و سینمایی متعدد از جمله «تنهای تنهای تنها»، «بالابان»، «عامو سردار پینوکیو و رئیس علی دلواری» به چشم می‌خورد.

 

 از جمله افتخارت وی می‎توان به دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه از بیست‌ و ‌ششمین جشنواره فیلم فجر، تندیس و مدال طلای جشن خانه سینما، جایزه بهترین فیلم کوتاه داستانی در بخش ملی و بین‌الملل و جایزه تماشاگران جشنواره فیلم کوتاه تهران، جایزه بهترین فیلم آموزشی جشنواره سینما حقیقت، جایزه ویژه فیلمساز نوظهور چهل‌ و نهمین جشنواره فیلم کوتاه برنو شانزده جمهوری چک، جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی کابل افغانستان، مدال نقره هفتادمین کنگره یونیکاف تونس، جایزه بزرگ دهمین جشنواره اسلاتوریا رومانی، جایزه بزرگ شاهین طلایی جشنواره بین‌المللی فیکاف تونس، جایزه بهترین فیلم داستانی جشنواره ستاره شیکن قزاقستان، جایزه ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم قرقیزستان، جایزه اول در بخش راه زندگی در بیست ‌و دومین جشنواره غیرحرفه‌ای تاتراشامویس اسلواکی، جایزه ویژه جشنواره بین‌المللی قرقیزستان، جایزه سوم از جشنواره بین‌المللی استونی، جایزه بزرگ شاهین طلایی جشنواره بین‌المللی فیکاف تونس، جایزه بهترین فیلم داستانی ستاره‌های شیکن قزاقستان و بیش از ۱۰۰ جایزه ملی و بین‌المللی اشاره کرد.

 

غریب‌زاده در مورد فیلمسازی معتقد است: «ما نخست باید تکلیف خودمان را روشن کنیم و به این پرسش اساسی پاسخ دهیم که برای چه در نظر داریم فیلم بسازیم؟! سال‌ها پیش که شروع به فیلمسازی کردم از خودم این سوال را پرسیدم و با غرور جواب دادم که می‌خواهم دیگران دنیا را از زاویه دید و تحلیل‌های من ببینند و نگاه خود را به دیگران عرضه کنم. اگر فیلمسازان در فکر این باشند تا نگاه شخصی خود را به دیگران معرفی کنند و دنیا را به تماشای دنیا از دریچه چشم خودشان دعوت کنند، صد درصد موفق خواهند بود، چراکه  دنیا از دریچه چشم هر انسانی به شدت زیباست. در صورتی که آن انسان یک پیرزن بی‎سواد روستایی دور افتاده نیز باشد، تعریف و جهان‌بینی او زیبا خواهد بود، زیرا او تجربیاتی دارد که دیگران ندارند و تماشای دنیا از زاویه دید او پر از رویدادها، تصاویر و موقعیت‌هایی است که ما هرگز در چشم‌مان ندیدیم. مشکل ما فیلمسازان این است که به خودمان مراجعه نمی‌کنیم و به زاویه دید خودمان نیز اعتنا نمی‌کنیم و به سراغ داستان‌های تکراری می‌رویم». غریب‌زاده امروز یکی از گنجینه‎هایی است که به غنای هنر استان افزوده و چهره‎ای است که به پاس یک عمر تلاشش در حوزه فیلم کوتاه پنج اثر وی (شامل چهار فیلم داستانی «لاک‌پشت»، «مردآبی»، «سُکار»، «بومرنگ» و یک فیلم مستند به نام «مدرسه کوچک، آرزوهای بزرگ») در دومین روز سی ‌و ‌چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران که به دبیری سیدصادق موسوی ۲۵ تا ۳۰ مهرماه در پردیس سینمایی ملت برگزار شد، (در بخش مرور این رویداد هنری) به نمایش درآمد‌.

 

سیدرضا صافی، کارگردان سینما و مستندساز بوشهری که در حوزه کودک و نوجوان و مستندسازی تاکنون خوش درخشیده، در خصوص داریوش غریب‎زاده به بامداد جنوب گفت: داریوش را نه با فیلم‌هایش که با خلق و خوی ویژه و منحصربه‎فردش می­شناسم! شاید حتی بیش از آن‎که او را فیلمساز بدانم، یک داستان‌نویس بی‎همتا می‎دانم! عکاس، تحلیلگر اجتماعی و شاعر. بله شاعر! البته شاعری که شعر نمی‌سراید اما نگاهش، کلامش، سکوتش و حتی هیجان و برافروختگی‎اش و صد البته فیلم‌ها و داستانک‌هایش، صدها شعر و غزل است...

 

وی در خصوص آشنایی‌اش با غریب‎زاده نیز توضیح داد: اوایل سال 67 بود؛ حدود سی سال پیش... آن ‏روزها داریوش یا همان رسول به‎تازگی وارد انجمن سینمای جوانان بوشهر شده بود و هر دوی‏مان در حال ساخت اولین تجربه‎هایمان بودیم. من نوجوانی 16 ساله بودم و او بیست و چند ساله! «مَسخ» اولین کار داستانی هشت میلی‎متری‎اش بود که همزمان شد با دومین فیلم من به نام «یار مهربان». یادم نمی­رود که هر دو در آخرین ساعاتِ قبل از آغاز جشنواره استانی، در دو اتاقِ کنار هم-که تنها مایملک آن روزهای انجمن بود- مشغول صداگذاری نخستین تجربه­های خودمان بودیم... آن سال داریوش جایزه بهترین کارگردانی را گرفت و من بهترین تدوین را... سال‎هایی طلایی بودند آن روزها... شوریدگی و عشق مانند اکسیژن احاطه‎مان کرده بود و هیچ گَپی نبود، مگر بحث سینما و هنر، تاریخ و ادبیات و داستان و این‌گونه چیزها... عشق­بازی با چند دانه کتاب سینما که تمام دارایی فنی و تخصصی‎مان بود و فیلم دیدن... که اتفاقی نادر بود! چون فیلمی نبود که ببینیم مگر ماهی یکی دو بار در سینما فانوس بوشهر. حتی از ویدئو و فیلم‎های بتاماکس هم اثر چندانی نبود... ترکیب کاملا متضادی در جریان بود؛ فقر مادی و امکانات، نبود کتاب، فیلم و جزوات آموزشی از یک طرف و عشق بی‌پایان به فراگیری سینما از دیگر سو!  اما همین تضاد و کُنتراست همه ما را به کاشفان شگفت‎زده هنر هفتم بدل کرد. امروز با گذشت سال‎های متمادی و در عصر وفور محصولات بصری، تنها دارایی ما بچه‌های آن ایام طلایی، همان شوریدگیِ‎ به‌جا مانده از آن روزهاست و دیگر هیچ... . سال‎ها گذشت.. بزرگ شدیم... تحصیل، کار، ازدواج و معیشت خیلی از جوانانِ مشتاق و شوریده آن ایام را با خود برد... مثل همیشه که سیلاب سهمگین زندگی همه‌چیز و همه‌کس را می‌شوید، می‎برد و می­کند..! امروز اما به‎جرات و با صدای بلند اعلام می­کنم: «تنها طلبه مشتاق و عاشقی که گذشتِ زمان او را با خود نبرد، داریوش است، همان رسول همیشگی ما...».

 

با این اوصاف، داریوش غریب‌زاده سرشار از ایده و خلاقیت است اما چندسالی است که از وضعیتی که بر فضای فیلم کوتاه استان حاکم شده، گله‎مند است. او خواهان توجه بیشتر و باکیفیت‎تر به هنری چون فیلم کوتاه است که در همه حال قابلیت دیده شدن دارد. این هنرمند که نقش زیادی در پویایی فیلم کوتاه داشته، به پاس خدمات ارزنده‎اش در عرصه فیلمسازی در آیین پایانی جشنواره بین‏المللی فیلم کوتاه تهران مورد تقدیر قرار گرفت. این موفقیت بهانه‎ای شد تا پای سخنان فیلمساز کهنه‎کار بوشهری بنشینیم، ماحصل این گفت‎وگو در ادامه می‎آید.

 

 

کودکی من در ساحل باسیدون محله بهبهانی طی شد. دو عنصر «دریا» و «معماری شگفت‎انگیز محله و منزل» وقتی با روایت‎های بزرگ‌ترها از قصه‎ها و حتی خاطرات ترکیب می‌شد مرا به دنیای دیگری پرتاب می‌کرد‌. دنیایی سراسر خیال و فانتزی .

 

 

برادر بزرگم (رضا) علاقه شدیدی به سینما داشت. قبل از دبستان وقتی پنج شش ساله بودم، مرا به سینما می‌برد. فریم فیلم جمع می‌کرد. ذره‎بین و چراغ قوه داشت و فریم فیلم‎ها را روی دیوار گچی خانه نمایش می‌داد. من مسحور آن دنیا شدم. سال پنجاه و چهار دوربین فیلمبرداری هشت میلیمتری و پروژکتور نمایش فیلم خرید. اسپلایسر، آگراندیسمان، دوربین و لنز عکاسی. همان زمان هم فیلم‌های کوتاه در سالن کوچک خانه هنر بوشهر نماش داده می‎شد و من با نوع عجیبی از سینما مواجه شدم؛ فیلم کوتاه و هنوز دنیای عاشقانه فیلم کوتاه را دوست دارم .

 

 

طبیعت و رفتارهای انسان در برابر طبیعت که ریشه در زیست جنوب دارد. دریا در اکثر کارهای من حضور دارد .

 

 

شاید منظورتان فیلم کوتاه است، چون کارگردانی فقط یک عنصر ساخت فیلم است. به‎نظرم بزرگ‌ترین مشکل فقر ادبیات داستانی به‎عنوان آبشخور سینماست. تازه همان تک و توک داستان جذاب هم خواننده چندانی ندارند. داستان رکن اساسی روایت سینمایی است .

 

 

به نظر من فیلم کوتاه الان نسبت به سال‏های دور، حضور پررنگ‌تری دارد. دلیل آن هم گسترش فضاهای مجازی است. امروز هر کس روی گوشی موبایلش روزانه می‌تواند فیلم کوتاه مستند و داستانی ببیند.

 

 

این جشنواره در واقع پاتوق بچه‎هاست. بیشترین خاصیت آن آشنایی فیلمسازان با هم و تبادل نظر است.

 

 

در زمینه این‎که کدام اثر را بیشتر دوست دارم، نمی‎توانم پاسخ دقیقی دهم، چون هر کدام از این فیلم‎ها تکه‌‎ای از روح من است. در این فیلم‎ها بیشتر اقلیم ساحل و سختکوشی انسان‌ها نمایش داده‎ام. چه در مستند که سرباز معلمی به‎نام عبدالمحمد شعرانی بر محرومیت‌ها چیره می‌شود چه «سکار» و «بومرنگ» که مثلا تخیلی هستند و قهرمانان آنها زنده‎اند و امید می‎دهند.

 

 

سپهر فیلم کوتاه هیچ محدویت تماتیک ندارد. در آن هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو. منتها در فیلم کوتاه قالب شما رباعی است! نه مثنوی.

 

 

فیلمنامه! من عاشق نوشتن هستم. شما نمی‎توانید کارگردان فیلم داستانی کوتاه باشید مگر این‎که ایده و داستان جذاب داشته باشید. حالا چه به قلم خودتان، چه دیگران و چه اقتباس از ادبیات.

 

 

داستان کوتاه زیاد بخوانند !

 

 

هیچ مدیری موفق نمی‎شود مگر با مدد از خرد جمعی! شما ببینید در پنج سال اخیر جریان فیلمسازی کوتاه بوشهر تعطیل است. کاملا تعطیل چون مدیر ارشاد استان اصولا نه شناختی از فیلم کوتاه دارد و نه علاقه‎ای به آن! با گفت‌وگو و نطرخواهی هم میانه‌ای ندارد. آقای موسوی مدیر جوانی در مرکز است و به‌قاعده شناختی از من ندارد اما به خرد جمعی اعتقاد دارد و از موسفیدان و باتجربه‎های این صنف نظر می‎خواهد. آنها ناصر غلامرضایی از خرم‌آباد، ابراهیم سعیدی از کردستان و من که بوشهری‎ام را برای بزرگداشت یا مرور آثار معرفی می‌کنند. البته نمی‌گویم که وی جای نقد ندارد، بلکه می‌گویم از بیخ و بن این جریان را تعطیل نکرد و آثار خوب تولید می‎شود.

 

 

هیچ علاقه‌ای ‏به ساخت فیلم بلند ندارم، چون جهان روایی مختصر را دوست دارم. فیلم کوتاه و داستان کوتاه می‏خوانم و تولید می‏کنم. به‌قول حافظ: «جهان و هر چه در او هست سهل و مختصر است»

 

 

اشک شوق می‎ریزم، وقتی می‎بینم شاگردانم در جای‌جای کشور فیلم کوتاه و مستند می‎سازند. آنان را که می‎بینم حس می‌کنم زندگی‎ام بیهوده نبوده است. سپاسگزار آنان می‌شوم که به من آموختند. سپاسگزار حبیب احمدزاده، حسین روشنکار، مهتاب ابراهیم‎زاده، جواد رمضانی، سیدرضا صافی و احسان عبدی‌پور هستم. سپاسگزار کریم فائقیان تصویربردار و تدوینگر آثار اخیرم؛ برادر نازنینی که اگر نبود بهترین کارهایم ساخته نمی‎شد.

 

در پایان این گفت‌وگو ضرورت دارد، یادآوری شود که فیلم کوتاه یکی از مناسب‎ترین قالب‎ها برای پرداختن به ابعاد گوناگون زندگی و چالش‌هایی است که امروز گریبان جامعه، را گرفته است، چون این هنر به‎دلیل کوتاه بودنش در کمترین زمان به مخاطب تلنگر می‎زند و او را به تامل و تعمق پیرامون آن معضل، زیبایی‌ها یا دغدغه‌ها وامی‎دارد.