نویسنده کتاب «جلوههای نمایشی در جنگ» در ادامه با بیان اینکه به نمایشنامهنویسی در بوشهر هم از این زوایا میتوان نگریست و آن را ارزیابی کرد، افزود: برای ارزیابی نمایشنامههای نوع اول کافی است به نمایشنامههای منتشر شده نگاهی انداخت و به نقد این آثار پرداخت. برای ارزیابی نوع دوم نمایشنامهها هم باید به دیدن نمایشهایی رفت که در در طول سال و بهخصوص در جشنوارهها به روی صحنه میروند.
به نظر من، در هر سه نوع نمایشنامهنویسی، نویسندگان و یا کارگردانان بوشهری آثار خیلی خوب، خوب، متوسط و ضعیف ارائه کردهاند و چه بسا نمایشنامههای متوسطی بوده که کارگردانی خوب از آن نمایشنامههای عالی ساخته است، بنده بهعنوان یک نمایشنامهنویس خودم این را تجربه کردهام و حتی نمایشنامهام را بعد از اجرای خوب یک کارگردان بازنویسی کردهام و البته عکس آن هم صادق است که کارگردانی نمایشنامهای خوب را تبدیل به یک نمایشنامه ضعیف کرده است.
تجربه ثابت کرده است که در استان بوشهر اگر نمایشنامههای نوع اول که خود به شکل مستقل هم کامل و یک اثر ادبی بهشمار میروند، به دست یک کارگردان خوب روی صحنه برود، موفق بوده و در تاریخ نمایش بوشهر جایی برای خود دست و پا کرده است. در این موارد مصداقهای فراوانی داریم که فعلا از آن صرف نظر میکنم.
دریانورد که خود از ناشران موفق در حوزه نمایشنامهنویسی است، راهکارهای خویش را برای کم شدن آثار ضعیف و بیکیفیت اینگونه شرح داد: آموزش و تجربه در این باره حرف اول را میزند. از اینرو، به نقد آثار نمایشنامههای نوع اول بنشینیم. به نمایشنامهنویسی نوع سوم اهمیت خاصی بدهیم.
نمایشنامهنویس اثر خود را کامل نداند و با کارگردان و بازیگران اثرش تعامل داشته باشد و اثرش را مرتب بازنویسی کند. کارگردانهای محترم هم حس نکنند اگر کارگردان خوبی هستند، حتما میتوانند! بلکه باید نویسنده خوبی هم باشند. استان بوشهر همانطور که نشان داده، دارای پتانسیل خوبی برای نویسندگی و بهتبع آن نمایشنامهنویسی است و فرهنگ آنقدر ظرفیت دارد که نویسندگان از سرچشمههای لایزال آن استفاده کنند و آثار بزرگ و به یاد ماندنی خلق کنند.
ضعف در نمایشنامهنویسی ضعفی ملی است
ابراهیم شاکری مطلق هم در خصوص سوال نخست به بامداد جنوب گفت: همانطور که میدانید ضعف در زمینه نمایشنامهنویسی، ضعفی ملی در حوزه تئاتر محسوب میشود. هرچند نمایشنامهنویسهای خوبی در سالهای گذشته داشتهایم و در سالهای اخیر نیز نمایشنامهنویسهای جوانتر کارهای ماندگاری را به جامعه تئاتری ارائه دادند اما تعداد نمایشنامهنویسان و تعداد نمایشنامههای قدرتمند همچنان از نظر کمیت پاسخگوی نیازهای جامعه تئاتری نیست.
این مشکل بهصورت خاص در استان بوشهر نیز وجود دارد و تعداد نمایشنامهنویسان استان بسیار کمتر از دیگر عوامل و عناصر نمایش در استان است و بهطبع تعداد نمایشنامههای تولیدی و ماندگار. بیشتر نمایشنامهنویسان ما کارگردانانی هستند که متون نمایشی خودشان را خودشان مینویسند و اگر نگاهی به تارخچه تئاتر استان بندازیم، میبینید بیش از دو سوم متون نمایشی تولید شده چنین وضعیتی دارند .اینکه به چه دلیل این اتفاق افتاده، میتوان چند دلیل عمده را درنظر گرفت. بهجز تعدادی از نمایشنامههای ماندگار دهههای مختلف، باقی متون قدرت لازم برای ارائه در سطوح ملی و بینالمللی تئاتر را ندارند.
این کارگردان تئاتر در ادامه در پاسخ به سوال دوم توضیح داد: ضعف در متون به چند دلیل است؛ یکی حمایت نشدن نمایشنامهنویسان و نمایشنامههای تولید شده آنان است که این حمایت نشدن هم از طرف هنرمندان تئاتر است و هم از سوی مسوولان مرتبط با حوزه تئاتر .بدونشک حمایتهای اقتصادی در این زمینه میتواند موثر واقع شود.
برگزاری جشنوارههای اختصاصی نمایشنامهنویسی، کارگاههای سطحبندی شده نمایشنامهنویسی، کارگاههای مبتنی بر تولید متنون نمایشی؛ نه کلاسهای ارائه دانش نمایشنامهنویسی، اجرای متون نمایشی تولید شده در استان از سوی کارگردانان مطرح استان (حتی این مهم میتواند بدینگونه محقق شود که کارگردانهایی که خود نمایشنامهنویس هستند، از متون همکاران دیگر هماستانی بهره ببرند) و... میتواند به تولید نمایشنامههای قوی و باکیفیت منجر شود.
نمایشنامهنویسی دیگر در بوشهر معضل نیست
محسن حلوایی دیگر کارگردان هماستانی هم در پاسخ به سوال نخست به بامداد جنوب گفت: برآورد ما از این جریان مانند دیگر جریانات تئاتر بر میگردد به جشنوارهها و مهمترین آن نیز جشنواره بینالمللی تئاتر فجر است که این بخش نیز همانند دیگر بخشهای آن، شامل یکی دو کار خوب، چند کار متوسط و چهار یا پنج کارضعیف میشود. معمولا دو سوم نمایشنامهها در این جشنواره از نویسندگان استان است که این مهم از نظر کمی حائز اهمیت است ولی نمیشود در این مورد و درباره کیفیتها قطعی بحث کرد، زیرا همیشه از معضل نمایشنامهنویسی و فیلمنامهنویسی به کرات در سطح کشور بحث شده است ولی این معضل در استان بوشهر با راهاندازی رشته نمایشنامهنویسی در دانشگاه آزاد اسلامی تا حدی حل شده و ما اینک در این حوزه شاهد رشد و پیشرفت نمایشنامهنویسان هماستانی هستیم و تاثیر مثبت آن را میبینیم.
کارگردان نمایش «بلونا» در پایان در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه راهکار شما برای ارتقای متون نمایشی نمایشنامهنویسان هماستانی چیست، بیان کرد: به جریان نمایشنامهنویسی در جشنواره استانی فجر با تاکید بر استفاده از نمایشنامهنویسان بومی اهمیت داده شود. جوایز بخش نمایشنامهنویسی را افزایش دهیم. به مقوله آموزش و حضور در کارگاههای بهروز نمایشنامهنویسی اهیمت داده شود. جشنوارههای مستقل نمایشنامهنویسی نظیر جشنواره نمایشنامهنویسی نفت در استان برگزار شود.
در پایان این گزارش لازم به ذکر است، بدون شک با اجرائی شدن یکسری سیاستهای کارامد در راستای حمایت از نمایشنامهنویسان هماستانی میتوان بخت پدید آمدن آثار ماندگاری چون «قلندرخونه» را افزایش داد و این چالش که هر از چند گاهی کارگردانان تئاتری بوشهری را رنج میدهد، به نحو مطلوبی به سرمنزل مقصود رساند. از اینرو، همانطور که پیش از این نمایشنامهنویسان مطرحی چون ایرج صغیری، احمد آرام، غلامحسین دریانورد و... در این عرصه آثاری شاخصی بهوجود آوردهاند، میتوان امیدوار بود به ظهور نویسندگانی از نسل امروز با آثاری بیبدیل.