آیا این کتاب توانسته چهره زن را در فعالیتهای فرهنگی و مذهبی به نمایش بگذارد؟
خواجهئیان: همانطور که در بالا به فصلهای کتاب اشاره شد، این کتاب حضور و فعالیت زنان بهطور مجزا و مشترک با مردان را در امور اجتماعی، فرهنگی و مذهبی نشان داده که نقش آنان در ساز و کار اجرای آیینهای سوگواری و تعزیه با تاکید بر بنیانها و مفاهیم اجتماعی و مذهبی مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
«تعزیه» در ادبیات آیینی از چه جایگاهی برخوردار است؟ تعزیه بوشهری از چه ویژگیهایی برخوردار است؟
سلطانینیا: جایگاه تعزیه در ایران جایگاهی است ویژه و منحصربهفرد تا جایی که بسیاری نمایش ایرانی را با نام «تعزیه» میشناسند. تعزیه در بوشهر دو ویژگی خاص و منحصربهفرد دارد؛ یکی اجرائی کردن تمام موضوعات و قصههای دهه محرم تا شهادت سیدالشهدا (ع) و یارانش در دو روز و دوم، حضور زنان در تعزیه بهعنوان شبیهخوان زن که در دیگر نقاط ایران نمودی ندارد و مردان شبیهخوان شخصیتهای زن در تعزیه میشوند .
زنان در تعزیه و سوگوارهها بیشتر ایفاگر کدام نقشها هستند؟
سلطانینیا: به موضوع نسخه تعزیه بستگی دارد، چنانکه در بعضی از تعزیهها بنا بر لزوم در کنار مردان به ایفای نقش میپردازند و در مجالسی دیگر بهصورت زنانه و فقط با حضور زنان تعزیهای را شکل میبخشند.
چگونه به فکر نوشتن این اثر افتادید، آیا پیش از این کتابی در خصوص حضور زنان بوشهر در تعزیه نوشته شده بود؟
خواجهئیان: هر نویسنده یا محقق وقتی دست به کاری میزند که ضرورتی در خود و جامعه احساس کند که این ضرورت باعث تمایل و خلق اثر خواهد شد .در خصوص موضوع این کتاب نیز تا جایی که هر دوی ما تحقیق و تفحص کردیم، کتابی کامل و متمرکز در این باره نیافتیم، البته محققان ارزندهای چون جهانشیر یاراحمدی، حسین دهقانی، محسن شریفیان و ... در بخشی از کتابهای خود به این موضوع اشاره کردهاند اما نکته اصلی، این است که در بسیاری از مجالس تعزیه که خاص زنان است، مردان اجازه حضور ندارند، بنابراین بر آن شدیم که به این موضوع بهصورت کاملتر و جامعتر بپردازیم.
آیا پیش از این کتاب، آثار دیگری از شما منتشر شده است؟
سلطانینیا: بله، نخستین کتاب من با نام «فرهنگ و آیینهای بوشهر در آثار ایرج صغیری» است و دومین کتاب که با همراهی دوست عزیزم میترا خواجهئیان به رشته قلم درآمده، ادامه علاقه من به فرهنگ عامه است. البته هیچ اثری بینقص نیست به همین علت از دوستان و فرهیختگان درخواست داریم، پس از مطالعه این کتاب بهمنظور تصحیح و تکمیل آن، در چاپ دوباره با نظرات خویش ما را یاری رسانند. امید داریم کتاب «زن در تعزیه و سوگوارههای بوشهر» با یاری خداوند و اهل بیت (ع) مقبول جامعه فرهنگی، مذهبی و هنری شهرمان قرارگیرد.
سخن پایانی؟
خواجهئیان: با سپاس از شما، لازم به ذكر است كه اين پژوهش كه با همكاري دوست و همكار عزيزم اشرف سلطانينيا انجام گرفته که حاصل پژوهش و تحقيقات چندساله ماست و بهیقین بدون عشق و علاقه به اداب و رسوم كهن سرزمينمان شكل نميگرفت. اميدوارم گامي كوچك در راستاي شناساندن فرهنگ غني و منحصربهفرد شهرمان بوشهر برداشته باشيم و پايان اين كتاب آغازي باشد براي گشودن دريچههايي بهروي ديگر گوشههاي فرهنگ و هنر اين شهر ديرين تاريخ.
در پایان یادآوری میشود، تعزیه آیینی است که گوشههایی از نهضت امام حسین (ع) را برای نسلهای دیروز، امروز و آینده مجسم کرده و خواهد کرد و در دل خود آواها و نواهای متعدد بومی و ملی را جای داده است، بنابراین این هنر آیینی و مذهبی میتواند بهعنوان فرصتی برای رونق گردشگری مذهبی در استان در نظر گرفته شود و نوشتن کتبی با موضوع تعزیه بدونشک نقش ماندگاری را در معرفی این هنر و ویژگیهای منحصربهفرد آن در بوشهر ایفا کند.